De Friese gastvrijheidssector onderscheidt zich, in vergelijking met Nederland, op het gebied van de watersport, vooral op basis van de mogelijkheden (watergebied) en faciliteiten. Tourism & Hospitality is niet de sector waar het meeste geld wordt verdiend. Weliswaar was de totale toegevoegde waarde in 2023 € bijna 1,1 miljard, de toegevoegde waarde per baan is relatief laag. De meerwaarde van de sector laat zich beter uitdrukken in bijdragen aan de brede welvaart.
Verdienen
De Gastvrijheid sector had in 2023 een aandeel van 7,2 procent in de totale Friese werkgelegenheid. Het aandeel van de sector is hiermee wat hoger dan landelijk (6,6%).
Sinds 2013 nam het aantal banen in de sector zowel in Fryslân als Nederland met 20 procent toe. Het aandeel van de sector in de Friese werkgelegenheid groeide hiermee van 6,3 procent in 2013 naar 7,2 procent in 2023. De banenkrimp als gevolg van de coronacrisis is in de afgelopen jaren ruimschoots goedgemaakt. De sector is een samengestelde sector van bedrijven uit verschillende sectoren, waarbij door middel van weging het aandeel aan de sector wordt bepaald. Zo worden hotels en bioscopen volledig meegeteld, maar bijvoorbeeld winkels in fotoapparatuur voor 30 procent. Het aantal banen in de logiesverstrekking nam sinds 2013 met 38 procent relatief het sterkst toe, goed voor 1.400 banen. Absoluut groeide het aantal horecabanen met 1.600 nog sterker en nam hiermee met 19 procent toe. Fryslân telt in totaal 6.750 vestigingen (inclusief zelfstandigen) die geheel dan wel gedeeltelijk behoren tot de gastvrijheidssector. In tien jaar tijd nam het aantal vestigingen met 32 procent toe. Landelijk groeide het aantal vestigingen met 50 procent nog sterker. Het aantal vestigingen in de logiesverstrekking nam sterk toe. Ook in de cultuur, reactie en sport is de bedrijvigheid fors toegenomen. Het aantal horecavestigingen is in 2023 daarentegen nagenoeg gelijk aan 2013.
De sector kende in 2022 een toegevoegde waarde van bijna 1,1 miljard, wat staat voor een aandeel van 4,4 procent in de totale economisch toegevoegde waarde. Omgerekend een toegevoegde waarde van ruim € 45.970 euro per werkzaam persoon. Deze waarde ligt ruim onder het gemiddelde van € 75.600. Een verklaring hiervoor is het relatief grote aantal kleine (parttime) banen in de sector, wat het gemiddelde naar beneden haalt.
Bijdrage aan brede welvaart
Onderstaande kwalitatieve informatie is grotendeels gebaseerd op de gevoerde interviews.
Bijdrage aan gelukkige mens
“Veel meer dan een (economisch) doel beschouwen we recreatie en toerisme tegenwoordig als een sector die bijdraagt aan het welzijn van bewoners.” Naast mogelijkheden voor (sociale) ontmoeting, gaat bewonersprofijt in de leefomgeving over behoud en verbetering van lokale voorzieningen, behoud van natuur en cultureel erfgoed, een hogere kwaliteit van de publieke ruimte en een bepaalde mate van reuring of levendigheid (Bron: Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen).
Blinde vlek: voorstel om nader onderzoek te doen naar het voorzieningenniveau in toeristische delen van Fryslân. Wanneer we corrigeren voor bevolkingsdichtheid en lokale inkomensverschillen, is er dan een (significante) relatie tussen meer bezoekers en meer voorzieningen?
RaboResearch bevestigt het grote belang van toerisme voor het voorzieningenniveau voor de inwoners. Ook het koopstromenonderzoek van Fryslân biedt meer inzichten over het belang van recreatie & toerisme voor levendige binnensteden/dorpen en dus de leefbaarheid voor eigen inwoners. Met name winkelgebieden op de Waddeneilanden hebben bezoekersaandelen van buiten provincie/randgebied van 60 procent of meer. Maar ook winkelgebieden in met name het westen van de provincie (Harlingen, Lemmer, watersportplaatsen) en in Appelscha zien toeristische aandelen van 30 procent of meer. Met name in de winkelgebieden in het oosten en noordoosten zijn deze aandelen significant lager, veelal onder de 10 procent. Het belang van toeristisch bezoek blijkt duidelijk: toeristische bezoekers blijven vaak meerdere dagen en besteden bij een bezoek aan een winkelgebied significant meer aan detailhandel en vooral horeca. Kleinere kernen halen in Fryslân een aanzienlijk deel van hun toevloeiing uit toeristische bestedingen.
Waardering voor vrije tijds voorzieningen
Met panelonderzoek is aan Friese inwoners in 2023 gevraagd of ze tevreden zijn over het aantal en de kwaliteit van vrijetijdsvoorzieningen. Met name wandel- en fietsvoorzieningen en natuurgebieden worden hoog gewaardeerd, maar ook winkelmogelijkheden en horeca.
De toegang tot kwalitatieve en betaalbare vrijetijdsvoorzieningen in de eigen regio is over het algemeen moeilijk te meten, al zijn er wel mooie voorbeelden. Namelijk: de samenwerking met de voedselbank-vakantiebank, de voorzieningen van recreatievoorziening Marrekrite en de buurtcamping.
Een andere bijdrage aan brede welvaart: de balans tussen privé en werk wordt steeds belangrijker voor jonge werkende mensen, ook als het gaat om als provincie aantrekkelijk te willen zijn voor jonge mensen die een plek zoeken op de arbeidsmarkt.
Bijdrage schone natuur
Duurzaamheid en circulariteit
Green Key is het keurmerk voor duurzame bedrijven in de gastvrijheidssector. Het certificaat ligt bij sommige ondernemers een beetje moeilijk, maar kan ook leiden tot meer klandizie/omzet. Van de 750 Nederlandse bedrijven met een certificaat zijn er 57 in Fryslân gevestigd.
Vernieuwen
Seizoensverlenging
Er is sprake van seizoensverlenging binnen de toerisme-sector, dit blijkt uit de spreiding van het aantal overnachtingen per maand. Wanneer we 2019 vergelijken met 2023 dan is de groei van het aantal overnachtingen vooral in maart (10% van totale groei van 619 dagen), mei (38%), juli (38%) en oktober (11%) gerealiseerd en valt verder op dat het aantal overnachtingen in juni en augustus is afgenomen. Dit zijn tekenen dat er sprake is van seizoensverlenging binnen de gastvrijheidssector.
Aantal overnachtingen per maand 2019-2023 (x 1000)
| Jan | febr | Mrt | apr | mei | jun | jul | Aug | Sept | Okt | Nov | Dec | totaal | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2019 | 183 | 169 | 232 | 488 | 519 | 802 | 943 | 1295 | 627 | 478 | 228 | 228 | 6192 |
| 2023 | 214 | 182 | 294 | 485 | 752 | 766 | 1179 | 1270 | 649 | 544 | 250 | 226 | 6811 |
| Groei | 31 | 13 | 62 | -3 | 233 | -36 | 236 | -25 | 22 | 66 | 22 | -2 | 619 |
| % tov 2019 | 17% | 8% | 27% | -1% | 45% | -4% | 25% | -2% | 4% | 14% | 10% | -1% | |
| % van totale groei | 5% | 2% | 10% | 0% | 38% | -6% | 38% | -4% | 4% | 11% | 4% | 0% | 1 |
Algemene mening inwoners over toerisme
Met panelonderzoek is aan Friese inwoners in 2023 gevraagd hoe zij tegen het toerisme aankijken. Het aantal toeristen is volgens inwoners op een goed niveau (58% ‘niet te weinig of te veel). Slechts 5 procent vindt het (veel) te veel en 4 procent vindt het (veel) te weinig. Een groot deel van de inwoners ziet dat toerisme in Friesland bewoners trots maakt. Over het algemeen zien inwoner dat de voordelen op wegen tegen de nadelen.
Opleiding als randvoorwaarde
Er is een breed aanbod aan opleidingen voor jonge mensen binnen de toeristische sector. Op het gebied van bijscholing is er nog ruimte voor verbetering.
