Ondernemen
Wat maakt Fryslân aantrekkelijk voor ondernemers? Hoe ziet het vestigingsklimaat eruit?
Ondernemersvertrouwen
Het ondernemersvertrouwen in Fryslân volgt een bijzondere trend die zeer vergelijkbaar is met de landelijke situatie. Na een dieptepunt in 2013 volgt een sterke groei tot 2018. Vanaf 2021 begint het vertrouwen van ondernemers in de economie te stabiliseren.
Bedrijventerreinen
Fryslân telt in totaal 277 geregistreerde bedrijventerreinen. Deze variëren in netto oppervlakte van nog geen hele hectare tot ruim 150 hectare. Samen zijn ze goed voor een kleine 4000 hectare, waarvan op 1 januari 2024 nog ongeveer 200 hectare uitgeefbaar was. In de periode 2013-2023 is 365 hectare bedrijventerrein uitgegeven. Diverse uitbreidingsplannen zijn goed voor een kleine 400 nieuw te ontwikkelen hectare. Op de bedrijventerreinen zijn een kleine 95.000 mensen werkzaam, goed voor 29 procent van de Friese werkgelegenheid.
Infrastructuur/netcongestie
De regionale elektriciteitsvoorziening is een economische randvoorwaarde die de komende jaren een steeds grotere rol zal spelen in de Friese economie, maar ook daarbuiten. Uit prijsfluctuaties van de afgelopen jaren is gebleken dat geopolitieke verhoudingen zeer veel invloed kunnen hebben op de volatiliteit van de energiemarkt. Ook ontwikkelingen op het gebied van de energietransitie zorgen voor veranderingen op de Nederlandse energiemarkt. Prijzen zullen in de toekomst vaker afhankelijk zijn van zaken als hoeveelheid zonlicht en wind. De uitdaging die hierdoor ontstaat is om de vraag naar energie zo goed mogelijk te verdelen. Het kan bijvoorbeeld voordelig zijn voor bedrijven om minder energie te gebruiken op de momenten dat er minder zonlicht is en/of er minder wind staat. Toepassingen van data zullen hierin een belangrijke rol spelen om te kunnen analyseren hoe men in Fryslân zo efficiënt mogelijk met de beschikbare capaciteit op het energienetwerk om kan gaan.
Internetsnelheid
Een snelle en stabiele internetverbinding wordt steeds belangrijker. Door het toenemende gebruik van internet is toegang tot een minimum aan bandbreedte steeds noodzakelijker geworden. In Fryslân heeft 99 procent van de woningen minimaal 100 mb/s internet. Op regionaal niveau kent Fryslân kleine verschillen. Wanneer we kijken naar de ruimtelijke verdeling van internetsnelheden van 1000 Mb/s of meer, zien we dat de verschillen tussen de gemeenten veel groter zijn. In Noardeast-Fryslân (92%) is de dekking het laagst.
Toegang tot geld
De beschikbaarheid van geld is voor Friese ondernemers door twee ontwikkelingen minder geworden. Enerzijds maken banken landelijk een terugtrekkende beweging, zij verstrekken geen leningen meer onder de € 250.000. Een gevolg hiervan is dat alternatieve financieringsinstrumenten vaker voorkomen zoals: crowdfunding, lease, micro-krediet en factoring. Anderzijds houdt de provincie de handen op de knip en zijn er minder subsidies beschikbaar dan in Groningen en Drenthe, zie onderstaand overzicht van afwijkingen in SNN-regelingen. De JFT-regelingen hangen samen met de aardbevingsschade.
Uit gesprekken van Ynbusiness met ondernemers blijkt dat zij geen overzicht hebben van alle verschillende nieuwe financieringsvormen. Daardoor is er sprake van ondergebruik. Ook zijn er te weinig financieringsmogelijkheden voor kleine innovaties.
Externe financiering van innovaties is relatief lastig omdat het risico’s met zich meebrengt. Friese ondernemers zijn gewend om investeringen uit eigen middelen te financieren. Wanneer machines, auto’s e.d. via lease gefinancierd wordt kunnen ondernemers eigen geld voor innovaties inzetten.
Krapte arbeidsmarkt
De totale Friese arbeidsmarkt is sinds begin 2021 als krap te typeren. Halverwege 2022 naderde de Friese arbeidsmarkt de grens van een ‘zeer krappe arbeidsmarkt’. Sindsdien is de krapte iets afgenomen, maar nog steeds groot. Met uitzondering van agrarische en creatieve/taalkundige beroepen is in alle beroepsklassen sprake van een krappe dan wel zeer krappe arbeidsmarkt in het eerste kwartaal van 2024. Voor alle beroepsklassen geldt dat de landelijke krapte wat hoger is dan in Fryslân.
De vacaturegraad is een manier om naar de krapte op de arbeidsmarkt te kijken. Dit laat zien dat er in 2022 in Fryslân 43 vacatures zijn per 1.000 banen. In Nederland is de arbeidsmarkt iets krapper, daar zijn het er gemiddeld 48 per 1.000 banen.
Digitalisering
Bij de ontwikkeling van digitalisering in Fryslân komen meerdere randvoorwaarden kijken. Men moet hierbij denken aan voldoende connectiviteit (internetsnelheid), de beschikbaarheid van data en de beveiliging van data. Daarnaast is het van belang dat er voldoende mensen worden opgeleid die in Fryslân bezig kunnen gaan op het gebied van digitalisering binnen de verschillende economische sectoren.
Kwalitatief goed databeheer in Fryslân staat relatief gezien nog in de kinderschoenen. Er zijn veel mogelijkheden tot groei als het gaat om de uitwisseling van data en samenwerking op het gebied van digitalisering. Friese bedrijven zouden baat kunnen hebben bij een duidelijke data-strategie, waarbij gegevens ontsloten worden ten behoeve van goed beslissingen.
Kennisinfrastructuur en clustervorming
In een stedelijke omgeving kan kennis en ervaring eenvoudiger worden uitgewisseld dan in een landelijke omgeving. Daarnaast bieden stedelijke omgevingen een groot en passend aanbod van gekwalificeerd personeel voor bedrijven. Daar is een betere matching mogelijk tussen bedrijven en arbeidskrachten dan in meer landelijke regio’s. De clustering van bedrijvigheid zorgt ook voor een grotere en meer gespecialiseerde markt van toeleveranciers. Door deze elementen zijn stedelijke omgevingen over het algemeen productiever dan niet-stedelijke omgevingen. (Rabo-research, 2024)
Omdat de stedelijke omgeving in Fryslân niet veel voorkomt is er sprake van een ijle economie en vinden bedrijven elkaar niet automatisch. Daarom is beleid nodig dat deze nadelige omstandigheid overbrugt, en waarmee clustervorming ontstaat.
